Grindarvíkureldar ekki hálfnaðir

Það er ekki alltaf auðvelt að spá fyrir um framtíðina, sérstaklega þegar óútreiknanleg eldfjöll eiga í hlut.  Mig langar þó að gera smá tilraun og reyna að svara spurningunni:  Hversu mikið lengur mun gjósa við Grindavík.

 

Lexía síðasta eldgoshrinu sem átti líklega uppruna í Svartsengi

Árið’ 1226 og upp úr því urðu nokkur eldgos í Eldvörpum, og er jafnvel talið að þessi eldgos hafi komið úr kvikuhólfi undir Svartsengi.  Ég mældi flatarmál hraunsins lauslega af jarðfræðikorti ÍSOR og það reyndist rétt rúmlega 50 km2.  Þegar útlínur Grindavíkurelda-hraunsins er lögð yfir kortið sést að það núverandi gos á enn töluvert í að ná þessu flatarmáli.  Ef núverandi gos mun ná sambærilegri stærð og eldgosið sem hófst 1226 má því búast við að það haldi áfram einhvern tíma í viðbót.

Lexía Kröfluelda

Heimildir um eldgosin sem hófust 1226 eru ónákvæmar. Besta leiðin til að reyna að meta hegðun eldgossins gæti verið að skoða eina nýlega dæmið um sambærilega goshrinu á Íslandi: Kröfluelda.  Eldgosin í Kröflueldum 1975-1984 voru svipuð að því leytinu til að um mörg minni aðskilin gos var að ræða bæði með kvikuinnskotum og eldgosum.  Kvikuhólf myndaðist undir Kröflu og svipað landris milli gosa og landsig við gos/kvikuinnskot varð meðan Kröflueldar voru. Helsti eðlismunur á þessum gosum virðist er sá að kvikuinnskotin voru algengari í Kröflueldum en í Grindavíkureldum.  Að öðru leyti virðast þessi gos nokkuð eins.  Í skýrslu orkustofnunnar OS-84077 er fjallað um þessi gos.  Þar kemur ýmislegt áhugavert fram (sjá mynd og töflu) en aðalathygli mín beinist að því að gosið virtist í megindráttum skiptast í tvo fasa..

 

• Fyrri fasinn (grænt) sem mætti kannski kalla lágþrýstitímabil skiptist á mjög ört landris og en hraðara landsig þegar kvikuinnskotið eða eldgosið varð. Á þessum tíma urðu 19 slíkir viðburðir, en hraungosin sem urðu þá voru mun minni.
• Í seinni fasanum sem mætti kannski kalla háþrýstitímabil er sem sprungugliðnun hætti að mestu og landris verður mun hægara og kúrvan nánast flest út.  Aðeins tveir viðburðir verða á þessum tímabili og bæði eru hraungos.  Þessi gos voru töluvert stærri en fyrri gosin og samanlagt er 62% af flatarmáli nýs hrauns frá þessum tíma.

Þegar landsigskúrva fyrir gps-mæla nálægt svartsengi er skoðuðu sést að landrisið hefur enn ekki náð að fletjast út eins og gerðist í seinni fasa Kröfluelda. Ef hegðun Grindavíkurelda verður eins, þá má því áætla að eldgosið er ekki nema í besta falli hálfnað. Þegar eru komnar vísbendingar um að hraunflæði í kvikuhólfið sé að aukast, sem virðist þannig benda til að hraungosin muni líka fara stækkandi eins og gerðist í Kröflueldum.

Enn þó að síðasta gosið yrði eftir 1-2 ár mundi það samt ekki þýða að óvissuástandinu myndi ljúka.  Því enginn veit framtíðina og því þyrfti jafnvel að bíða önnur 1-2 ár áður en hægt væri að segja nokkuð.  Þetta bendir til þess að í fyrsta lagi verði hægt eftir 2-3 ár að aflýsa óvissunni.  

 

Hættan fyrir Grindavík mun aukast ef kvikuþrýstingur eykst

Í gosinu 1. Apríl síðastliðinn, sem varð við varnargarðinn í Grindavík þá varð það til happs að kvikuinnskot varð samtímis norður eftir með sundhnúkagígssprungunn. Við þetta hvarf allur kraftur úr gosinu og það lognaðist út af meðan því kvikan hafði fundið sér aðra auðveldari leið að fara.  En ef slíkar sprungufærslur verða tregari og kvikuþrýstingur nær að vaxa meira gæti það nægt til að gosið kæmi upp á nýjum stöðum, þ.m.t. Innan varnargarða.  Við verðum að vona að svo verði ekki.  En þetta er alla vega eitthvað sem þyrfti að hafa í huga ef Grindavíkureldar myndu þróast svipað og Kröflueldar gerðu.

 

English

Grindavík Eruptions Not Yet Halfway Done

Predicting the future is not always easy, especially when unpredictable volcanoes are involved. However, I’d like to make a small attempt to answer the question: How much longer will the eruptions at Grindavík continue?

Lessons from the Last Eruption Sequence, Likely Originating from Svartsengi

In 1226 and beyond, several eruptions occurred in Eldvörp, possibly originating from a magma chamber beneath Svartsengi. I roughly measured the area of the lava from ÍSOR’s geological map, and it was just over 50 km². When overlaying the outline of the current Grindavík eruption lava on the map, it’s clear that the current eruption is still far from reaching that area. If the current eruption reaches a similar size as the one that began in 1226, we can expect it to continue for some time.

 

Lessons from the Krafla Fires

Historical records of the eruptions that began in 1226 are imprecise. The best way to estimate the behavior of the current eruption might be to look at a recent comparable eruption sequence in Iceland: the Krafla Fires. The Krafla eruptions from 1975–1984 were similar in that they consisted of multiple smaller, distinct eruptions, both with magma intrusions and lava flows. A magma chamber formed beneath Krafla, and similar patterns of land uplift between eruptions and subsidence during eruptions or intrusions occurred, much like in the Grindavík eruptions. The main difference appears to be that magma intrusions were more frequent in the Krafla Fires than in the Grindavík eruptions. Otherwise, these eruptions seem quite similar. A report from the National Energy Authority (OS-84077) discusses these eruptions, highlighting several interesting points (see figure and table), but my main focus is that the Krafla eruptions were broadly divided into two phases:

• The first phase (green), which could be called a low-pressure phase, involved rapid cycles of land uplift followed by faster subsidence during magma intrusions or eruptions. During this period, 19 such events occurred, but the lava eruptions were much smaller.

• In the second phase, which could be called a high-pressure phase, fissure spreading largely ceased, and land uplift became much slower, with the curve almost flattening out. Only two events occurred during this phase, both lava eruptions, which were significantly larger than the earlier ones. Together, these eruptions accounted for 62% of the total new lava area.

 

When examining the subsidence curve from GPS measurements near Svartsengi, it’s clear that the land uplift has not yet flattened out as it did in the second phase of the Krafla Fires. If the Grindavík eruptions follow a similar pattern, it’s reasonable to estimate that the eruption is, at best, only halfway done. There are already indications that magma inflow into the chamber is increasing, suggesting that lava eruptions may also grow larger, as they did in the Krafla Fires.

However, even if the last eruption occurs in 1–2 years, that wouldn’t mean the uncertainty is over. No one can predict the future, so it might take another 1–2 years before anything definitive can be said. This suggests that it may be possible to lift the state of uncertainty in 2–3 years at the earliest.

The Risk to Grindavík Will Increase if Magma Pressure Builds

During the eruption on April 1 last year, which occurred near the defensive barrier in Grindavík, it was fortunate that a simultaneous magma intrusion extended north along the Sundhnúkagígar fissure. This diverted the energy from the eruption, causing it to peter out as the magma found an easier path. However, if such fissure movements become less frequent and magma pressure builds, it could be enough for an eruption to break out in new locations, including within the defensive barriers. We must hope this doesn’t happen. But it’s something to keep in mind if the Grindavík eruptions evolve similarly to the Krafla Fires.