Er long covid kannski long vax? - fyrri hluti

Það er margt óljóst í kringum long covid, sem skilgreint hefur verið sem aukaverkanir sem eru lengur en 3 mánuði eftir smit.  Mig langar að henda nokkrum vangaveltum um þennan alvarlega sjúkdóm.

Long-covid orsakavaldarnir

Margar ástæður geta legið að baki að vera lengi að jafna sig eftir covid. Broddprótein covidvírusins er t.d. sérlega hættulegt.  Það er blóðtappamyndandi og stíflar háræðar og hefur alls konar önnur óæskileg áhrif.  Tap á lyktarskyni og síþeyta eftir smit voru þannig þekkt eftirköst áður en bóluefnin komu til.  Því veikara sem fólk varð þeim mun lengur getur það tekið að jafna sig. 

Spítalavistin og tilraunameðferðin sem beið sjúklinga þar var heldur ekki endilega að hjálpa.  Notkun öndunarvéla gegn lungnabólgu beinlínis skaðar lungunum og tilraunalyfið remdesivir leggst á lifur. Hvort um sig var lífshættulegt, en þeir sem lifðu af gátu þurft að glíma við margra mánaða endurhæfingu.

Covid-bólusetningin sýndi sig líka að búa til alls konar svipuðu langtímaeinkenni og meira til, enda notuðu þau öll covid broddpróteinin, auk annarra tilraunaefna.

Öllum þessum aukaverkunum ægir svo saman: Sumar hverfa en aðrar eru komnar til að vera.

Athyglisvert var að í fyrstu rannsóknum sem gerðar voru á long covid árið 2020, áður en byrjað var að bólusetja fólk virtust niðurstöður benda til þess að lítill munur væri á eðli long covid og long flu að því marki að bæði virtust smám saman fjara út.  Eftir að bólusetningar hófust er þó eins og ákveðin eðlisbreyting hafi orðið, og ljóst að einkennin eru sum komin til að vera og fara versnandi.

Í mikið af þeim rannsóknum sem gerðar voru samhliða bólusetninga-herferðinni virtist sem bólusetningin drægi úr long-covid. Stórt vandamál er þó við allan samanburð á þessum tíma þar sem sjúkustu einstaklingarnir (og líklegastir til að smitast illa) slepptu bólusetningu.  Þessu til viðbótar fóru yfirvöld víða að miða við svokallað 14 daga reglu, sem skilgreinir bólusetta sem óbólusetta í 14 daga eftir sprautu. Slíkar tölfræði brellur búa auðveldlega til falsniðurstöðu og getu búið til gervi-80% vernd bólusettum í hag. Þetta gerir þetta tímabil enn óheppilegra til samanburðar.  En ef við gefum okkur að bóluefni hafi búið til einhverja vernd gegn alvarleika covid í upphafi, þá má alveg vera að ákveðin vernd hafi verið gegn long covid í upphafi fyrir suma bólusetta meira en 14 dögum eftir bólusetningu, allavega hvað skammtíma einkenni varðar.

Þetta á þó ekki við eftir að omicron afbrigðið kom, því á þeim tíma voru bólusettir að smitast tvöfalt tíðara en óbólusettir.  Verndin var orðin neikvæð.  Ákveðin merki voru komin á þessum tíma að fram væru komin mótefna-mögnun á sjúkdómnum (Antibody Dependent Enhancement) Þetta var vel þekkt einkenni coronu-vírus bóluefna fyrir covid sem margir bjuggust við að sjá og verður sérstaklega líklegt eftir að vírusinn byrjar stökkbreyta sér.

Önnur óheppileg aukaverkun bóluefna er að þau geta magnað upp ónæmisviðbrögð gegn smiti og gert ofsafengnari en ella sem fyrir vikið getur orsakað að long covid vegna bóluefna byrji við smit.  Þannig hef ég nokkrum sinnum heyrt frá fólki sem hefur skaðast eftir sprautuna að einkennin versta verulega við endurtekin covidsmit.

Að lokum

Að framantöldu sést að það er gríðarlegt flækjustig að meta hvað veldur long-covid og afar vafasamt að horfa aðeins til rannsókna sem gerðar voru við upphaf fjöldabólusetninganna.

Afstaða íslenskra heilbrigðisyfirvalda á útiloka tengsl bóluefnaskaða við long covid er verulega vanhugsuð.

… held áfram að fjalla um þetta betur í næsta bloggi.

Athugasemdir

[Þórdís (IP-tala skráð) 22.3.2025 kl. 12:00]

Nei ekki vanhugsað hjá þeim, útpælt að útiloka tengsl sprautuskaða við long covid. 90% landsmanna hafa fengið sprautur, þannig gera má ráð fyrir að svipað hlutfall sé sprautað, en held að hlutfallið sé hærra og yfirvöld segjast ekki hafa uppl um bóluefnstöðu long covid veikra. 

[Ásgrímur Hartmannsson, 22.3.2025 kl. 17:21]

Ég man að fyrir stuttu var einhver búinn að sýna fram á að "long covid" væri mRNA eitrun.

Nenni ekki að googla það, en þetta er semsagt alvöru.

[Guðmundur Ásgeirsson, 23.3.2025 kl. 00:07]

Hvað með fólk sem fékk enga sprautu en smitaðist af helvítis veirunni og er ennþá að glíma við langvarandi eftirköst af því? Samkvæmt skilgreiningu er útilokað að fólk sem fékk enga sprautu geti verið að glíma við eitthvað sem gæti kallast "long vax". Er það ekki sá hópur sem þið sem vöruðuð fólk við því að þiggja sprauturnar ættuð að hafa mestar áhyggjur af? Eða skipta þau sem vöruðust sprauturnar engu máli fyrir ykkur sem hélduð því hæst á lofti að fólk ætti að að gera nákvæmlega það? Hver er eiginlega markhópurinn ykkar? Hvernig samræmist það því að þykjast vera talsmaður þeirra sem vildu forðast sprauturnar að afneita tilvist þeirra sem fylgdu þeirri afstöðu en smituðust af veirunni og glíma nú við langvarandi afleiðingar þess (þ.e. "long covid")? Hver talar fyrir málstað hinna ósprautuðu sem smituðust og hafa hlotið skaða af því?

[Trausti (IP-tala skráð) 23.3.2025 kl. 01:50]

Hvaða hóp ertu að tala um Guðmundur? Engin í minni fjölskyldu kom nálægt þessu tilrauna rusli og ekkert okkar varð meint af, urðum aldrei veik. .. þekki engan sem fór ekki í þessar sprautur sem hefur orðið meint af. Ég þekki fjölmargar fjölskyldur sem tóku ekki þessar sprautur og ég veit ekki um eitt slíkt tilfelli af long covid. Það er auðvelt að skoða þessa long covid tilfelli ef þú hefur fengið þetta svokallaða bóluefni. Þá ætti það að vera staðfest í heilsuverunni þinni og ef þú hefur long covid þá ættir þú að tala við landlækni í sambandi við skaðabætur. Hvað segir heilsuveran þín Guðmundur? já / nei?

Þú ættir kannski að vera forsvarsmaður fyrir fólkið sem fékk ekki þetta tilraunalyf ..sem hefur long covid.. en þetta fólk þarf að sanna það að það fékk ekki þetta lyf! 

Kannski ættir þú að opna símatíma fyrir fólkið sem fékk long covid en enga tilraunasprautu. Væri áhugarvert að sjá útkomuna. 

[Guðmundur Ásgeirsson, 23.3.2025 kl. 02:58]

Trausti. Nú tek ég óhjákvæmilega eftir því að innlegg þitt er skrifað undir nafni sem er engin staðfesting fyrir því að sé rétt. Þú gætir allt eins verið gervimaður eða að skrifa undir dulnefni. Ég kem aftur á móti fram undir nafni og er ekki að fela það hver ég er.

Til að svara spurningu þinni er ég að meina fólk sem 1) fékk ekki sprautu en 2) smitaðist af veirunni og 3) glímir við langvarandi eftirköst af veikindunum sem veirusmitið orsakaði. Er þetta nógu skýr skilgreining á umræddum hópi fólks?

Það skiptir engu máli þó að þú segist engan þekkja í þessum hópi. Afneitar þú tilvist þessa fólks af þeirri ástæðu einni að þú þekkir það ekki? Ef svo er væri það álíka réttmætt og ef ég afneita tilvist þinni og fullyrði að þú sért gervimaður sem felur þig á bakvið dulnefni.

Ég er ekki að fara að svara hér opinberlega spurningum um mína heilsufarssögu eða hugsanlega lyfjatöku. Slíkt flokkast samkvæmt lögum undir viðkvæmar persónuupplýsingar sem koma engum öðrum við. Ef einhver ætti að virða þá afstöðu eru það einmitt þau sem hafa látið hæst í sér heyra um þessi málefni. Ég veit sjálfur hvað hefur á mína daga drifið og þarf ekki að sanna það fyrir neinum til að mega spyrja spurninga.

Innlegg þitt inniheldur ekkert svar við þeim spurningum sem ég setti fram í mínu innleggi og er því gagnslaust í því samhengi. Ef þú hefur eitthvað málefnalegt fram að færa er það í góðu lagi en ef ekki máttu alveg sleppa því að vera að skjóta út í loftið.

[Jóhannes Loftsson, 23.3.2025 kl. 08:06]

Guðmundur, Eins og Trausti nefnir, er þessi hópur sem þú nefnir hugsanlega ekki til í dag. Í byrjun árs 2022 smituðustu eiginlega allir á sama tíma og pestin varð mun mildari, auk þess sem endursmit eru alltaf mildari.  Ætli einhver óbólusettur sem smitaðist fyrir þremur árum síðan sé enn að glíma við eftirköst?  Ég efast um það.  En ætli einhverjir sem fengu long covid hafi fengið long covid áður en þeir smituðust. Ég veit um fjölda fólks sem hefur lent í því .  Enn þann dag í dag hafa yfirvöld ekki viðurkennt tilvist long vax.  Skiptir þá litlu hvort long vax sé rannsakað í erlendum rannsóknum, íslensk yfirvöld viðurkenna ekki tilvist þess, neita að skoða sprautusögu þeirra sem þau skilgreina sem long covid, og neita að skima eftir mrna-broddpróteini í blóði sprautuskaðaðra, þrátt fyrir að tengsl hafi fundist við slíkt hjá longvax sjúklingum.  Þessi afneitun yfirvalda á tilurð sprautuskaða sem líklega tugþúsundir Íslendinga þjást af er hneyksli sme á eftir að koma í bakið á þeim.  En því fyrr sem yfirvöld hætta að verja hið óverjanlega því fyrr er hægt að byrja að beita sér fyrir því að hjálpa sprautusköðuðum.  Núverandi meðferð ... og meðferðarstofnun (long covid) mun aldrei verða meira en kukl-vísindi ef menn viðureknna ekki einu sinni sjúkdóminn sem á að meðhöndla.

[Guðmundur Ásgeirsson, 24.3.2025 kl. 02:09]

Jóhannes. Ég er var ekki að vísa til sprautuskaða því samkvæmt skilgreiningu getur hann ekki orðið hjá ósprautuðu fólki. Ég var að benda á að það er til fólk sem tók mark á varnaðarorðum ykkar og forðaðist sprauturnar en smitaðist af veirunni og hefur orðið fyrir neikvæðum langtímaáhrifum af því. Sum þeirra smituðust líka áður en sprauturnar komu og afþökkuðu þær þar sem það er tilgangslaust að láta bólusetja sig eftir að hafa smitast því þá hefur ónæmiskerfið hvort sem er komist í kynni við veiruna. Afneitar þú því að þetta fólk sé til? Hvað ef ég segði þér að þekki til fólks sem þetta á við um? Myndirðu samt vera tilbúinn að segja upp í opið geðið á þeim að þau séu ekki til? Hvernig í veröldinni telur þú svo fólk hafa getað fengið "long covid" áður en það smitaðist? Væru það ekki endaskipti á orsök og afleiðingum?